Gurlitt
Wednesday, 1 July 2015
Ik heb de zaak van de Gurlitt-collectie geprobeerd goed te volgen. Het ging om een oude man die vorig jaar het nieuw haalde omdat hij in zijn appartement een paar honderd museumwaardige schilderijen had staan. Zijn vader was een kunsthandelaar en had ze in de oorlog gekocht. Een bizar verhaal, dat al snel voornamelijk ging over vermeende roofkunst.
Ik lees op het moment het boek van Laney Salisbury en Aly Sujo (“Provenance”) over de kunstzwendel van John Myatt en John Drewe. Ik ben gefascineerd door vervalsingen. Maar het is niet makkelijk om een goed beeld te krijgen over de omvang van het aantal vervalsingen dat er doorgaat voor echt. Om een leuk voorbeeld te geven: de Romeinen vervalste al Griekse beelden en het is niet ondenkbaar dat meer dan de helft van de “Griekse” beelden Romeinse vervalsingen zijn.
We weten alleen dat het om een vervalsing gaat als ontdekt is dat iets vervalst is. Als het gaat om vals geld, bijvoorbeeld valse dollarbiljetten, lopen de schattingen uiteen tussen de 20 en 90%. Van zeefdrukken van beroemde kunstenaars wordt gezegd dat minstens driekwart van wat als echt verhandeld wordt vervalst is. Van de originele schilderijen in musea is ook een deel niet echt, maar de vraag is hoeveel? Het gemak waarmee een zeer matige vervalser als John Myatt tientallen werken in belangrijke collecties wist te krijgen doet vermoeden dat het percentage valse schilderijen enorm moet zijn.
Toen ik met Ton de Ruijter op een terras in Den Haag over dit onderwerp zat te praten, zei hij dat hij de Gurlitt collectie verdacht vond. Ik viel van mijn stoel. Ondanks mijn fascinatie voor zowel vervalste kunst als voor de Gurlitt-affaire, had ik die link nooit gelegd.
Ik denk dat Ton grote kans maakt om gelijk te hebben. Dit bizarre verhaal heeft alles van een vervals-zaak. Je hebt een handvol in de oorlog van Joodse mensen geroofde kunst, voegt daar een paar honderd vervalsingen aan toe, laat een man de media het verhaal vertellen dat ie alles van zijn vader heeft generfd, en je hebt een geloofwaardige geschiedenis voor je valse schilderijen gecreëerd.
Ik had meermalen bij het zien van de kunst die uit Gurlitts appartement tevoorschijn kwam het gevoel dat het wel erg matig werk was. Ik heb nog niks gezien dat ik zou willen hebben, ondanks dat het om werk gaat van grote namen. Maar het idee dat het een oplichterij zou zijn, is geen moment bij me opgekomen. Ik weet natuurlijk ook niet of het inderdaad zo is. Ik heb behalve van Ton ook nog nergens gehoord of gelezen dat het wel eens een scam zou kunnen zijn.
Nadat er in het appartement een enorme partij verloren gewaande en/of onbekende kunstwerken was ontdekt, bleek later dat er elders nog meer was. Dit vond ik al erg vreemd toen ik het las, maar nu denk ik: nadat de vervalsers door kregen dat hun plan geslaagd was, deden ze er nog een schepje bovenop.
Wordt vervolgd.