Showcase

Letters, prijzen, siliconenkit en katten

Wednesday, 8 March 2017

Het afgelopen weekeinde kreeg ik tijdens de Stripdagen in Rijswijk de Hans Franfurther prijs voor mijn letterwerk. Om dat een feestelijk tintje te geven, heb ik twee workshops handletteren gegeven. Daar zag ik een beetje tegenop. Vorig jaar heb ik twee keer gastles gegeven op middelbare scholen en dat vond ik niet leuk. Dat ga ik ook nooit meer doen. Maar dit was heel anders: de mensen die hier meededen waren gemotiveerd, aandachtig en vriendelijk.
Het in ontvangst nemen van de prijs ging ook beter dan ik vreesde. Ik ken mezelf, ik kan hele domme zeggen als ik ergens een keer de kans krijg. Maar dat gebeurde niet. En dat lag onder andere aan de speech die Tamar Frankfurther (dochter van) gaf. Ik mocht hem overnemen van Tamar:
“Ook dit jaar heb ik mede namens mijn broer Guido weer de eer de P. Hans Frankfurtherprijs van bijzondere verdiensten te mogen uitreiken. Dit jaar gaat de prijs dé handletteraar van beeldverhalen, die al bijna 35 jaar prachtige harmonieuze – en dus onopvallende – kunstwerkjes aflevert.
De reden waarom mijn vader P. Hans indertijd het Stripschap oprichtte, was omdat hij bezorgd was dat dit cultureel erfgoed anders verloren zou gaan. P. Hans realiseerde zich hoe bijzonder deze kunstvorm was. Het samenspel tussen beelden en letters heeft hem altijd bezig gehouden. Voor hem stond dan ook vast dat de strip een passende plaats in de Nederlandse maatschappij moest veroveren en erkenning móest krijgen. En zo werd het Stripschap geboren…
P. Hans was bij uitstek iemand met oog voor detail. Mensen die hem gekend hebben, weten dat hij graag zelf affiches maakte voor een of andere actie waar hij bij betrokken was. Het ging hem dan vooral om de belettering. Bij ons thuis ging dat met van die doordruklettervellen.
De winnaar van de P. Hans Frankfurtherprijs, Frits Jonker, heeft die doordrukvellen niet nodig. Hij maakt zélf prachtige letters en tekens. Hij heeft een feilloos gevoel voor wat ‘goed’ voelt. Hoeveel wit tot de balloonrand? Hoe tekst te verdelen in de beschikbare ruimte? Welke letterdikte? Liever geen woorden afbreken… Hij koestert het oude ambacht en maakt meesterwerkjes, maar dan wel met de hánd. Hij houdt meer van charme, dan van perfectie en geeft aan dat letteren geen kunst is, maar een ambacht. Zolang het maar met liefde en aandacht is gedaan. “Een goede lettering zie je niet; die valt niet op” is één van Frits’ motto’s. Dat is ook meteen een beetje het lastige aan zijn vak. Als je het zo goed doet als hij, dan merk je zijn werk niet eens op. Er is sprake van een natuurlijke harmonie tussen tekening en tekst. Als die volledig in balans zijn, laat je je meevoeren in het verhaal en neem je de teksten onbewust in je op.
In de hoogtijdagen – van de jaren zeventig tot de eeuwwisseling – was Frits waarschijnlijk één van de weinigen, zo niet de enige, die van het stripmaken kon leven. Oké, het was geen vetpot, maar het lukte wel. Hele dagen was hij aan het letteren van ’s morgens tot in de avond. “Heerlijk! Ondertussen naar muziek luisteren en cassettebandjes samenstellen.”
Al die jaren was Frits fulltime aan het letteren en nóóit kreeg hij de aandacht die hij de laatste vijf jaar krijgt. Nu veel stripalbums jammer genoeg met de computer worden geletterd, en hij als huisschilder naast het letteren werkt, begint zijn werk blijkbaar meer op te vallen. Vroeger interesseerde het niemand wie de letteraar was en werd zijn naam niet eens vermeld in een album. De toekenning van onze Verdiensteprijs past hier volledig bij. We doen blijkbaar goed mee in die trend!
Bij veel albums is de lettering ronduit lelijk en slordig. Machines zijn zielloos. Het voelt nu eenmaal niet goed wanneer er tussen alle letters evenveel ruimte zit. Dat is niet natuurlijk. Dat voel je onbewust. Er is geen aandacht meer voor het totaalbeeld, de balans is zoek. “Geldgebrek wordt dan als excuus genoemd, maar dat is geen reden”, is Frits’ uitgesproken mening. En het verschil tussen handwerk en de computer is écht groot. Het bewijs daarvoor ziet u hier achter mij. Frits geeft zo zelf nog even een toelichting!
Frits houdt van monomaan werk. Dat kwam bijvoorbeeld goed uit toen hij ontdekte dat bij een strip een keer per ongeluk vier balloons niet geletterd waren. Hij heeft toen twee dagen lang die balloons in alle 500 albums stuk voor stuk geletterd. En dat vond hij leuk om te doen. Nummer 500 was net zo netjes als nummer één.
Of toen hij een Kuifje-album in het Russisch letterde: “Ik had echt geen idee wat er stond en welke letters het waren… Maar voor mij was het ambachtelijk werk. Ik leerde in een paar dagen de symbolen en letters aan en schreef toen zo maar in cyrillisch schrift…”
Tegenwoordig wordt Frits vrijwel niet meer gevraagd om hele albums te letteren. Meestal wordt hij alleen nog gevraagd voor die “lastige balloons”, zoals hij zelf zegt: “met van die vette uitroepen en de verbeelding van geluidseffecten en emoties. En in vertaalde strips maak ik de namen van winkels, krantenkoppen en naambordjes.”
Frits is niet alleen uitgegroeid tot een eersteklas vakman, maar hij is ook geliefd binnen de Nederlandse stripwereld. Als geen ander zoekt hij de grenzen van zijn vakgebied op. Creatieve uitingen en zelfgemaakte alfabetten; alles kan. Hij houdt van het stripverhaal, is goed benaderbaar en denkt mee met het eindproduct.
Maar Frits heeft méér verdiensten op stripgebied. Eind jaren tachtig was hij één van de drijvende krachten van de Nederlandse uitgave van het stripmaandblad voor volwassenen Wordt Vervolgd. Hier maakte hij zich niet alleen hard voor het letteren, maar deed hij ook de vormgeving én was hij redacteur. Dat resulteerde in eigen scenario’s en columns.
Een vaste groep tekenaars en uitgevers doet nog een beroep op ‘misschien wel’ de laatste en enige handletteraar van Nederland. Want wat zouden een blad als Zone 5300 en uitgeverijen als Xtra en Scratch Books zijn zónder de lettering van Frits? Om maar te zwijgen over strips als Claire, Willems Wereld, In the Pines en de winnaar van de Stripschapspenning van vorig jaar: De Aanslag. Allemaal recent werk van deze bijzondere ambachtsman.
Tegenwoordig lijkt handletteren weer ‘in’ te raken. Vintage is natuurlijk hélemaal van deze tijd! Wie weet dat de toekenning van deze prijs daarbij nog een steuntje in de rug kan zijn!”

Vandaag moest ik ergens schilderen en in het huis zat overal siliconenkit op het houtwerk. Dat betekent dat de verf niet hecht. Wat je ook doet, het wordt nooit meer helemaal mooi. Ik heb geen seconde aan deze tekst van Tamar gedacht. Ik denk ook niet dat het had geholpen. Het leven gaat gewoon verder en in het verleden behaalde resultaten zijn geen garantie voor het heden.
Vanavond heb ik twee verpakkingen van chocoladerepen volgetekend met katten:

Ik vind het tekenen van katten lastig. Als ik eerst zou schetsen zou het me wel lukken maar ik wil niet meer schetsen, ik teken liever spontaan, ook als is het resultaat dan minder goed.

Comments:

Esther

2017-03-09 13:29:17

Dat heeft Tamar Frankfurther treffend en prachtig verwoord.