Magic mirrors

Sunday, 2 December 2012

Ik verzamel de foto’s in de krant waarop iemand een foto vasthoudt. Zoals deze:

Het mag ook een schilderij op een foto zijn, of een schilderij op een schilderij, of zelfs een boek op een tekening, maar het idee waar het mij omgaat is het duidelijkst op foto’s waarop iemand een foto vasthoudt.

Door Terence McKenna kwam ik ooit op het idee dat een van de voornaamste menselijke bezigheden het verplaatsen van materiaal is. Voordat er mensen op aarde waren gebeurde het ook. De wind, de rivieren en de zee, en ook dieren verplaatsen materiaal. Maar dat is niet te vergelijken met wat wij doen. Vrijwel elke menselijke activiteit is een vorm van het verplaatsen van materiaal. Natuurlijk doen wij dat met in ons hoofd goede redenen, maar netto is het resultaat puur een verplaatsing van materialen.
Dit verplaatsen van stukjes aarde verstoort de natuurlijke orde. Tegenwoordig ligt een deel van Japan in Nederland, in de vorm van auto’s en elektronische apparatuur. En wij exporteren delen van Nederland in de vorm van boter, vlees en vervalste schilderijen naar andere delen van de wereld.
Een andere belangrijke menselijke activiteit is het verzamelen van bijzondere voorwerpen. Alles wat anders is dan zijn omgeving, qua kleur of vorm, trekt onze aandacht. En we hebben een neiging om deze voorwerpen mee te nemen en te verzamelen.
Een derde menselijke activiteit is het reproduceren van dingen. Taal, kunst, techniek, boekdrukken, fotografie, geluidsopname-apparatuur en computers zijn allemaal in wezen manieren waarmee we iets kunnen reproduceren op een andere plaats en op een ander moment dan waar het oorspronkelijk was.
Al deze drie activiteiten zijn manieren om de natuurlijke plaats en tijd die dingen innemen te verstoren. Lang geleden, toen onze middelen om dit te doen nog een stuk beperkter waren en het dus ook veel meer opviel, werd dit beschouwd als een vorm van magie. Schrijven en het maken van afbeeldingen was voorbehouden aan een selecte groep. Alle verzamelingen waren in het bezit van instituten, meestal staatshoofden en kerkelijke organisaties. Een gewoon mens was gedwongen om het grootste deel van zijn leven door te brengen temidden van spullen die uit dezelfde plaats kwamen als hijzelf. Er was weinig tot niets dat hem er aan herinnerde dat de wereld veel en veel groter en anders was dan hij kon bedenken. Een bezoek aan een tempel of een kerk, waar schilderijen en beelden te zien waren, moet een overweldigende indruk gemaakt hebben omdat dit letterlijk een andere wereld was voor een gewoon mens.
Het verkrijgen van die specifieke indruk was uiteraard de reden dat bepaalde groepen mensen kunst en exotische voorwerpen verzamelden en op een plek bijeen brachten. Maar onze hersens zijn snel afgestompt en het moest steeds meer en steeds exotischer worden om nog het effect van verwondering te bewerkstelligen. Op een gegeven moment helpen zelfs chemische middelen, die de zintuiglijke waarneming stimuleren, niet meer.
Door de ontwikkeling van de techniek kwamen de kunst en en de exotische voorwerpen langzaam maar zeker ook in het bereik van de gewone mensen. En hoewel de honger bleef, verdween al snel de herinnering aan wat nou eigenlijk de bedoeling van al deze objecten waren. De meeste mensen zijn inmiddels volkomen afgestompt in dit opzicht. Tegenwoordig is er 24 uur per dag televisie en internet en kan iedereen alles zien wat er ooit op elke plek op aarde is gemaakt, maar de verwondering en het besef dat de aarde een magische plek is, is nagenoeg geheel verdwenen.
Toen dit besef uit de cultuur begon te verdwijnen waren er overal en altijd eenlingen die het probeerden te onthouden. Meestal hadden die een kleine collectie boeken en voorwerpen waarmee ze die verwondering bij zichzelf konden oproepen. Ik zou heel graag een boek willen hebben over al deze mensen, hun collecties en wat ze er mee deden. Maar ik vrees dat ik dit zelf zal moeten schrijven, want ik heb nog nooit zelfs maar een artikel over dit onderwerp gelezen.
De foto’s waarop iemand een foto vasthoudt zijn volgens mij de beste illustratie bij het idee dat ik hierboven probeerde te vertellen. Ik zie altijd meteen dat er iets raars is: een stukje wereld is verplaatst naar een ander deel van de wereld. Ik zie op zo’n foto dat de natuurlijke tijdruimte-orde is verstoord. Een object dat dit effect had op de hersens werd ooit een “magic mirror genoemd”: een object waarin je een andere plaats of tijd kon zien dan de plaats of tijd waar je je bevind. Tientallen mythen en sprookjes gaan over deze “magic mirrors”, al heten ze vaak anders. Voor mij is zo’n foto-op-een-foto de beste illustratie van het idee van een “Magic mirror”.

Het ideaal was en is natuurlijk om de verwondering voortdurend te kunnen oproepen. Elke waarneming van iets of iemand dat niet op zijn natuurlijk plaats of tijd is, zou ons meteen kunnen katapulteren naar een staat van verwondering. Maar helaas, het is moeilijk.

Comments:

Name*

E-mail address*

Remember me.(Requires cookies)

Spam trap

Comment (max 1024 characters)*

Notify me via e-mail of new comments to this entry.

Submit